KB » Computer » Shortcuts (sneltoetsen)

Shortcuts (sneltoetsen)

    Tweeten

Introductie

Deze pagina stond oorspronkelijk op mijn website over RSI, maar ik neem hem nu op in mijn site over computers, en pas hem aan aan Windows 10.

Ik hou me aanbevolen voor op- of aanmerkingen (zie mail-adres onderaan pagina).

Niet alle programma's zijn te bedienen op de manieren die ik op deze pagina beschrijf. De oorzaken zijn o.a.:

Waarom veel moeite steken in het leren van toetscombinaties?

Het gebruik van toetsen heeft verschillende voordelen:

Je schiet vanuit het oogpunt van RSI trouwens weinig op met het overschakelen op toetsen, als je je te buiten gaat aan acrobatische toeren (bv. Alt+W met alleen de linkerhand). Gebruik in geval van 2 of meer toetsen beide handen. Bewegen is goed voor de armen!

Dat leer ik nooit!

De moed zal je misschien in de schoenen zinken als je de hele lijst overziet (en er zijn er nog veeeeel meer). De truc is dan ook om je repertoire heel geleidelijk uit te breiden. Begin met een aantal toetsen voor acties die je regelmatig uitvoert, en voeg pas nieuwe toe als je ze eigen hebt gemaakt.

Nieuwe combinaties leren

Het is niet zo moeilijk om naast de toetscombinaties in dit document zelf nieuwe te ontdekken en leren. Als je m.b.v. toetsen of muis een menu selecteert, kijk dan of er in de rechterkolom een toetscombinatie staat bij de door jou gewenste keuze.

Voorbeeld: als je het Bestand-menu opent (in bv. Word, of Internet Explorer) zie je naast Afdrukken de toetscombinatie Ctrl+P staan. Zie het plaatje even verderop (in Windows Vista en hoger kan het er allemaal wat anders uit zien). In plaats van klikken op achtereenvolgens Bestand en Afdrukken kan je dus ook in 1 keer Ctrl+P doen. Ctrl+P werkt niet meer als het menu al uitgeklapt is.

Een andere mogelijkheid is gebruik te maken van de Help-informatie bij een programma (via het Help-menu of F1). Vaak kan je hele lijsten van toetscombinaties vinden door te zoeken naar 'sneltoetsen' of 'shortcuts'.

Klikken met toetsen

Het mechanisme om dubbelklikken, rechtsklikken en linksklikken met toetsen te doen staat standaard uit. Hier zie je hoe je het voor de verschillende versies van Windows aan moet zetten.

Je gebruikt toetsen op het numerieke gedeelte van het toetsenbord om muisklikken te simuleren. In deze tabel wordt beschreven welke toetsen welke functie hebben.

In veel gevallen hoef je echter helemaal niet te klikken, en kan je het gewenste effect ook gewoon met toetsen bereiken. Dat wordt hieronder beschreven.

Toetsacties als vervanging voor klikken

In het algemeen komen acties met de muis als volgt overeen met toetsen.

Rechtsklikken op een onderdeel van het scherm (bureaublad, Start-knop, bestand, etc.)
Navigeer naar het betreffende onderdeel, dan Shift+F10.
De toets tussen de rechter Alt- en Ctrl-toets doet normaal gesproken hetzelfde als Shift+F10. Die toets bestond echter nog niet op hele oude toetsenborden, en is op sommige hele nieuwe ook weer verdwenen.
Dubbelklikken op een object (bestand, E-mail, etc.)
Navigeer naar het object, dan Enter.
Linksklikken
betekent soms selecteren (bestanden, mails, aankruisvakjes, radioknoppen), soms activeren (drukknop).
Met toetsen bereik je dat als volgt:
  • Bestand (file) selecteren: er naar toe te navigeren;
  • Drukknop (button) activeren: er naar toe navigeren, in combinatie met Enter;
  • Aankruisvakje (checkbox) selecteren: er naar toe navigeren, in combinatie met Spatie;
  • Radioknop (radio button) selecteren: er naar toe navigeren, in combinatie met de pijltjestoetsen naar boven en beneden.

In sommige programma's (bv. Verkenner (Explorer)) kan je de instellingen zo wijzigen, dat gewoon klikken hetzelfde effect heeft als normaal dubbelklikken. Bovenstaande regels gelden dus niet altijd.

Het activeren van kunnen links/rechts/dubbel-klikken met toetsen

Als je het bewegen met de muis niet belastend vindt, maar het (dubbel)klikken wel, kan je de klikacties ook heel gemakkelijk met toetsen mogelijk maken.

Het activeren van dit mechanisme gaat verschillend in Windows 10, Windows 7 en Windows XP.

Windows 10

T/m versie 1909 van Windows 10 (van september 2019) is het nog hetzelfde als Windows 7, maar ik verwacht dat dat gaat veranderen.

Windows 7

Open het Configuratiescherm (Control Panel) via Start - Configuratiescherm (Control Panel), en klik op (Ease of Access Center)

Klik op (Make the keyboard easier to use)

Zet een vinkje voor Muistoetsen gebruiken (Turn on Mouse Keys)

Eventueel kan je nog andere dingen instellen door te klikken op (Set up Mouse Keys), maar dat is niet nodig.

Bevestig je keuzes door een paar keer op OK te klikken.

Windows XP

Open het Configuratiescherm (Control Panel) via Start - Instellingen (Settings), en klik op Toegankelijkheidsopties (Accessibility Options)

Klik op het tabblad Muis (Mouse)

Zet een vinkje voor Muistoetsen gebruiken (Use MouseKeys)

Bepaal in het Instellingen-scherm of je onderstaande toetsen wilt laten werken met NUM-LOCK aan of uit.

De relaties tussen toetsen en muisacties

In onderstaande tabel zie je welk effect welke toetsen op muisacties hebben:

5 (op het numerieke toetsenbord) Klik met de actieve muisknop (standaard links).
Zie ook '/' en '*' in deze tabel
+ (numeriek) Dubbelklikken met de actieve muisknop
0 (numeriek) Hou actieve muisknop ingedrukt (om te slepen)
. (numeriek) Laat actieve muisknop los (einde slepen)
/ (numeriek) Maak linkermuisknop actief (vanaf nu gaan alle acties met de linkerknop)
* (numeriek) Maak rechtermuisknop actief

Algemene Windows toetsen

De toetsen in deze sectie werken in bijna elke Windows applicatie.

Omdat deze sectie vrij groot is volgt hier een submenu:

Alt+"onderstreepte letter" Klap het betreffende menu uit (bv. in Outlook opent Alt+b het Bestand-menu, Alt+w het Bewerken-menu).
Er zijn steeds meer programma's (bv. Firefox en Outlook) waarin het menu bovenin het venster standaard niet meer te zien is, dus dan kom je niet ver met deze toetscombinatie. Probeer in dat geval de volgende.
Alt Het menu bovenin het venster verschijnt (als het niet te zien is) of verdwijnt (als het wel te zien is). Voorwaarde is natuurlijk wel dat deze functionaliteit in het programma ingebakken is.
Bij veel Microsoft Office producten, zoals Outlook, krijg je geen ouderwets menu te zien, maar moet je daarna steeds keuzes maken door 1 letter of een combinatie van letters in te tikken.
"onderstreepte letter" Uitgeklapt file-menu Zodra een menu is uitgeklapt (je ziet dan een rijtje met meerdere keuzes onder elkaar, zoals in het plaatje hiernaast) kan de gewenste keuze gemaakt worden door alleen de onderstreepte letter in te tikken (bv. 'm' voor de 'Map'). Dat geldt voor de menu's van de menubalk (bovenaan in het venster, vlak onder de titelbalk), maar ook voor het Start-menu (horend bij de Start-knop linksonder) en context-menu's (die je krijgt door te klikken met de rechtermuisknop).

Als dezelfde letter in meerdere menukeuzes onderstreept is, moet je de letter evt. meerdere keren intikken, gevolgd door Enter.
Shift+F10 Open het context-menu van het object dat de 'focus' heeft (zie sectie over Dialoogvensters).
Dit heeft hetzelfde effect als rechtsklikken op een object (dat dan automatisch de focus krijgt). In het context-menu staan de meest voorkomende acties die je met dat object zou willen doen.
Esc Doe een stap terug in de hierarchie van menu's.
Als een menu uitgeklapt is moet je 2 keer Esc doen om de actie volledig ongedaan te maken. Alt+"onderstreepte letter" is nl. 2 acties in een: je kan hetzelfde bereiken door eerst Alt, en dan "onderstreepte letter" in te tikken.

Werken met bestanden

Ctrl+O Open een bestaand bestand (bv. haal een document binnen in Word)
Ctrl+N Begin met een nieuw bestand
Ctrl+S Save het bestand (document, spreadsheet, ...) dat je aan het bewerken bent
Ctrl+P Druk het bestand (document, E-mail, ...) af waarmee je bezig bent

Bewerken van tekst

Ctrl+B Begin of eindig met vetgedrukt (bold)
Ctrl+I Begin of eindig met schuingedrukt (italicize)
Ctrl+U Begin of eindig met onderstreept (underline)

Met deze toetscombinaties schakel je dus om tussen niet vet/schuin/onderstreept en wel (of omgekeerd). Om een woord te onderstrepen begin je met Ctrl+B, dan tik je het woord, dan doe je weer Ctrl+B.

Wat je ook kan doen is een bestaand stuk tekst selecteren, en dan met 1 van bovenstaande combinaties het geselecteerde stuk bijvoorbeeld veranderen in vetgedrukt.

Zoeken in tekst

Ctrl+F Zoek (find) de opgegeven tekst.
Werkt in Word, Acrobat Reader, Internet Explorer, maar bv. niet in Outlook.
Ctrl+G Zoek hetzelfde nog een keer.
Werkt in nog minder programma's. Soms moet voor dit doel ook Ctrl+F gebruikt worden.
End Naar het eind van de regel of lijst (tegenhanger van Home)
PgUp (PgDn) Ga een pagina naar boven (beneden).
Soms werkt dit niet. Vaak betekent het dat een ander deel van het scherm (dan wat je wilt scrollen) de 'focus' heeft (bv. op een Internet pagina die uit meerdere 'frames' bestaat). Klik in het gewenste deel van het scherm (of ga er met toetsen naar toe), daarna zou PgUp / PgDn moeten werken
Ctrl+End Naar het eind van een document (tegenhanger van Ctrl+Home)
Ctrl+<- Ga naar het begin van het huidige woord
Ctrl+Shift+Tab Naar het vorige tabblad

Selecteren

Het selecteren van stukken tekst en elementen in lijsten kan heel gemakkelijk m.b.v. de navigatietoetsen uit de vorige sectie (behalve de laatste 2) in combinatie met de Shift-toets. De pijltjestoetsen (die ik in de sectie Navigatie niet genoemd heb) kan je ook gebruiken bij het selecteren (bv. Shift+-> selecteert 1 teken naar rechts).

Procedure: ga naar het begin- of eindpunt van hetgeen je wilt selecteren. Bedenk dan de toetscombinaties die nodig zijn om te navigeren naar het eind- of beginpunt (het andere uiteinde). Voeg aan de toetscombinaties de Shift-toets toe, en je selecteert i.p.v. navigeert.

Wat je geselecteerd hebt krijgt een andere kleur (meestal blauw). Deselecteren gaat m.b.v. dezelfde toetsen.

Voorbeelden:

  1. je staat in het midden van de regel, en wilt alles tot het begin van de regel selecteren.
    Oplossing: Shift+Home.
  2. je staat aan het begin van de regel, en wilt de hele regel behalve het laatste woord.
    Oplossing: Shift+End, dan Ctrl+Shift+<-.
  3. je wilt de 1e helft van het document selecteren, voor de cursor, maar niet de 1e 3 regels van het document. Oplossing: Shift+Ctrl+Home, dan 3 keer Shift+(pijltje naar beneden)
Ctrl+A Selecteer alles (bv. alle tekst in een document, alle bestanden in een map)

Selecteren voor gevorderden: losse objecten in een lijst

Jaren lang wist ik niet hoe je bv. in een lijst met bestanden zonder muis een aantal losse bestanden kunt selecteren. (Met muis kan je de Control-toets ingedrukt houden, en op elk bestand klikken.) Eindelijk ben ik er achter.

Stel dat je een bestand hebt geselecteerd (de regel is blauw), en je wilt tegelijkertijd een bestand 3 regels lager selecteren. Als je met de pijltjestoets naar beneden gaat blijft het eerst geselecteerde bestand niet blauw.

Dat gebeurt echter wel als je, vergelijkbaar met de muismethode, de Control- toets ingedrukt houdt terwijl je naar beneden (of boven, links of rechts) navigeert. Je ziet aan een stippellijntje om de bestands- of mapnaam waar je gebleven bent. Met de spatiebalk kan je het bestand of de map dan toevoegen aan de selectie, of er weer uit verwijderen. (Je hoeft Control niet ingedrukt te houden terwijl je de spatiebalk gebruikt, maar het kan ook geen kwaad.)

Kortom, als je Control ingedrukt houdt kan je alle navigatietoetsen gebruiken met behoud van wat je tot dan geselecteerd hebt!

Kopiëren en verhuizen

Ctrl+C Kopieer de geselecteerde objecten (tekst of bestanden).
Na een latere plak-actie zijn er 2 exemplaren van de betreffende objecten.
Ctrl+X Knip de geselecteerde objecten (om ze te verhuizen of te verwijderen).
Ctrl+V Plak wat eerder door kopiëren of knippen in de buffer is beland.

Vensters

De meeste programmavensters zijn te herkennen doordat er een bijbehorend blokje op de taakbalk (onderste regel van het scherm) is. Programma's zijn bv. Word, Outlook, Excel en Internet Explorer.
Documentvensters zijn subvensters binnen een programmavenster, bv. als je in Word 1 of meer documenten tegelijk geopend hebt.

Een documentvenster hoort altijd bij een programmavenster, maar niet elk programmavenster bevat documentvensters. Beide types vensters hebben rechtsboven de bekende (meestal 3) hokjes, maar in elk geval het x-je (om te sluiten).

Onderstaande acties werken altijd op het actieve venster, te herkennen aan de blauwe titelbalk.

Het verhuizen, vergroten en verkleinen (afgezien van maximaliseren en minimaliseren) van vensters gaat een stuk gemakkelijker met de muis.

Alt+F4 Sluiten van een programmavenster.
Als je er niet zeker van bent of je een programma- of documentvenster wilt sluiten, probeer dan eerst Ctrl+F4 (zie even verderop). Dat heeft geen effect op een programmavenster
Alt+Spatie Systeemmenu van een programmavenster (maximaliseren, etc.)
Ctrl+F4 Sluiten van een documentvenster
Alt+- Systeemmenu van een documentvenster
Alt+Tab Schakel over naar het programmavenster waar je het laatst mee gewerkt hebt.
Je kan hier handig gebruik van maken als je afwisselend steeds in dezelfde 2 programma's moet zijn.
Als je de Alt-toets ingedrukt houdt (je moet dan wel minimaal 1 keer de Tab ingedrukt hebben) verschijnt er op het scherm een venster met alle draaiende programma's. Met de Tab-toets kan je nu de gewenste applicatie selecteren en actief maken. Maar, als je zoiets wilt, is Win+Tab nog handiger.
Win+M Minimaliseer alle vensters (zodat het bureaublad zichtbaar wordt).
'Win' is de Windows-toets (linksonder, tussen de Ctrl- en de Alt-toets)
Shift+Win+M Herstel alle vensters in de oorspronkelijke staat

Dialoogvensters

Dialoogvensters krijg je doorgaans als gevolg van een menukeuze die op drie puntjes eindigt (Afd rukken...). Zo'n venster is bedoeld om een dialoog met de gebruiker te voeren: mededeling doen, toestemming vragen of informatie verzamelen. Het bevat dan ook vrijwel altijd een OK-knop, en meestal ook een Annuleren- of Cancel-knop.

Om goed met toetsen te kunnen werken is het belangrijk het begrip 'focus' te kennen. Toetsen die je intikt hebben nl. betrekking op het object dat de focus heeft (en dat zich altijd in het actieve venster bevindt). Welk object de focus heeft is zichtbaar door een knipperende cursor (in een tekstvak), door een stippellijn (bv. OK-knop) of een andere (meestal blauwe) kleur (lijsten).

Dialoogvenster van printopdracht Een dialoogvenster kan de volgende objecten (onderdelen) bevatten. (Ik geef de Nederlandse termen tussen haakjes, en zal in het vervolg soms Engelse, soms Nederlandse termen gebruiken.)

Entryfield (tekstvak)
Kan uit 1 of meerdere regels bestaan. Hier vul je bv. een naam in, of maak je een notitie.
Vb.: In het Print-venster hiernaast het 'from'- en 'to'-veld.
Pushbutton ((druk)knop)
Bv. de OK- of Cancel-knop.
Checkbox (aankruisvakje)
Als een groep checkboxes bij elkaar staat, kan je meer dan 1 selecteren (bv. de sporten die je beoefent).
Vb.: Het veld 'Print to file'.
Radiobuttons (keuzerondjes)
Als een groep radiobuttons bij elkaar hoort kan je er maar 1 selecteren (bv. met welke creditcard wil je betalen).
Vb.: De velden 'All', 'Pages' en 'Selection'.
List box (keuzelijst)
Drop-down list (vervolgkeuzelijst)
Vb.: Het veld 'Name'.
Combobox (?)
Dit is een combinatie van drop-down list en entryfield. Het verschil met een normale drop-down list is dat je hier iets compleet nieuws in kan tikken (i.p.v. uit een vaste lijst met waarden te moeten kiezen).
Tab Verplaats de focus naar het volgende object.
Een groep keuzerondjes is in principe 1 object, maar niet elk programma houdt zich aan deze conventie.

Elk object op een scherm waarmee je iets kan doen (op klikken, tekst invullen) heeft een volgnummer, en dat nummer bepaalt waar je met Tab naar toe gaat. Dee volgorde is echter niet altijd erg logisch, omdat sommige programmeurs waarschijnlijk helemaal niet beseffen dat er mensen gebruik van maken
Shift+Tab Verplaats de focus naar het vorige object
Spatie Schakel radiobutton of checkbox om van aan naar uit of omgekeerd.
Alt+"onderstreepte letter" Verplaats de focus naar het bijbehorende object. In het geval van een checkbox of radiobuttons wordt meteen ook de status omgeschakeld
"letter" Ga in alle soorten lijsten meteen naar de keuzes die beginnen met de betreffende letter
Esc Verlaat dialoog zonder iets te doen. Komt overeen met klikken op de Cancel-knop

Diversen

Ctrl+Z Maak vorige actie ongedaan.
Werkt ook in Verkenner om een weggegooid bestand terug te halen (maar je ziet het pas als je het scherm ververst met F5).
F1 Start Help (vaak in apart programmavenster) voor de actieve applicatie
Alt+Enter Laat de eigenschappen zien van een object.
Voorbeelden van objecten zijn bestanden, snelkoppelingen, e-mailtjes, etc. Je kan hetzelfde bereiken met Shift+F10 (om het contextmenu op te roepen), en dan Eigenschappen (Properties).
Alt+PrtScn Zet een afbeelding van het huidige venster in de buffer (vergelijkbaar met Ctrl+C voor tekst).
Je kan daarna een grafisch programma (bv. Paint) openen en het plaatje erin plakken.
PrtScn Zet een afbeelding van het volledige scherm in de buffer (vergelijkbaar met Ctrl+C voor tekst).
Je kan daarna een grafisch programma (bv. Paint) openen en het plaatje erin plakken.
F4 Save dialoogvenster In veel programma's verschijnt er een dialoogvenster als je een bestand wilt 'saven' (bewaren) of openen (zie hiernaast). In het 1e veld ('Save in'), een drop-down list, staat de map waarin het bestand terechtkomt. De cursor staat echter een paar velden verder (in het blauwe veld, 'File name'). Met F4 kom je in 1 keer in het 1e veld, en wordt de lijst uitgeklapt.
Ctrl+Shift+Esc Start taakbeheer ('task manager').
In de Windows 98/Me familie bereik je hetzelfde met Ctrl+Alt+Del, maar in de Windows 2000/XP familie krijg je dan eerst een ander venster ('Windows security').

Er zijn een aantal handige mogelijkheden in combinatie met de Windows-toets (linksonder, tussen Ctrl en Alt):

Win+E Start verkenner (E=Explorer)
Win+B Verplaats de focus naar het 1e icoontje in de system tray (systeemvak).
Met pijltje naar rechts kan je dan alle volgende icoontjes bereiken, en met Enter of Shift+F10 (equivalent aan rechtsklikken) kan je er dan iets mee doen.
Win+F Zoek (F=find) naar files.
Dit is hetzelfde venster dat je krijgt met F3 in de Verkenner, of d.m.v. Start - Zoeken (Find) - 'Bestanden of mappen' ('Files or Folders'). Het werkt ongeacht waar je zit in Windows.
Ctrl+Win+F Zoek naar computers (in het netwerk).
Dit is vergelijkbaar met Start - Zoeken (Find) - Computer.
Win+R Voer een programma of commando uit (R=run).
Hetzelfde effect als na Start - Uitvoeren (Run).
Win+Tab Selecteer een ander venster.
Na het indrukken van Win+Tab kan je de toetsen loslaten, en met de pijltjes het gewenste venster kiezen. Daarna maak je het met Enter actief.
Win+Pause(Break) Roept het venster Systeemeigenschappen ('System Properties') op, met o.a. het tabblad Apparaatbeheer ('Device Manager').
De Break-toets zit soms boven de Page Up-toets, soms helemaal rechtsboven op het toetsenbord (boven het numerieke gedeelte) en misschien ook nog wel op andere plaatsen.
Win+pijltje naar boven Maximaliseert het huidige venster.
Win+pijltje naar boven Verkleint het huidige venster naar de vorige waarde (restore).

Problemen

    Tweeten
© Henk Dalmolen
Reageer via E-mail (dalmolen@xs4all.nl)

Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op: 09-02-23 20:18:49