KB » Chinees » Werkwoorden

Werkwoorden

Verdubbeling van werkwoorden
Complement (postverbs)
Links

Verdubbeling van werkwoorden

Het verdubbelen van een werkwoord, met of zonder yī ertussen, laat het wat informeler klinken en suggereert 'eventjes' (for a while) ([bc], p. 153). Vbd.: Wǒmen tányitán (Laten we even praten).

Bij verdubbeling van 1-lettergrepige werkwoorden heeft de 2e lettergreep altijd de neutrale toon ([iac], p. 59).

Verdubbeling kan de volgende betekenissen hebben ([ecr2], p. 107):

korte actie;
terloopse actie;
herhaalde actie;
iets proberen.

Een werkwoord dat uit 2 lettergrepen bestaat wordt als volgt verdubbeld: ABAB. Tussen de 2 voorkomens van een 1-lettergrepig werkwoord kan yī of le geplaatst worden. Voorbeelden:

Zhè piān kèwén qĭng nĭ niànyīniàn
Wǒ yào duō yùxí yùxi (Ik moet het vaker bestuderen)

Het effect van verdubbeling is identiek aan dat van yíxiàr. Werkwoorden die beweging uitdrukken (motion verbs), zoals lái en qù, kunnen doorgaans alleen de vorm met yíxiàr gebruiken ([bcho], p. 81).

[tyc], p. 39 noemt de volgende betekenissen van verdubbeling:

verzachten van suggestie, vraag of stelling;
'having a little go', in de zin van iets proberen of iets vrij snel doen;
herhaling van actie, zoals met het werkwoord fùxí (revise).

Optative verbs kunnen niet verdubbeld worden ([iac], p. 64).

Coverbs

Coverbs zijn hetzelfde als voorzetsels. De ene site noemt het coverb, de andere preposition (voorzetsel).

bĭ (vergeleken met) ([bc], p. 135). Vbd.: Nĭ bĭ wǒ gāo (Jij bent langer dan ik).
cóng (from) met de werkwoorden lái (come) en zǒu (walk, travel, depart) ([bc], p. 117). Vbd.: Wǒ cóng dàxué lái (Ik kom van de universiteit).
dào (to) met de werkwoorden lái en qù ([bc], p. 117). Vbd.: Tā dào zhèr lái (He is coming here).
dùi (toward, to) ([bc], p. 117). Vbd.: Tā dùi wǒ shuō tā bù lái le (Hij vertelde me dat hij niet meer komt)
gĕi (to, for) [bc], p. 117). Vbd.: Wǒ jīntian gĕi ta xiĕ xìn (Ik schrijf hem vandaag een brief, of ik schrijf vandaag een brief voor hem).
jīngguo (after)
lí (be separated from)
wàng (toward) met de werkwoorden zǒu (travel) en guài (turn) [bc], p. 117). Vbd.:
yòng (by, with, by means of) ([bc], p. 215). Vbd.: Zhōngguó rén yòng máobí xiĕ zì (Chinezen schrijven karakters met een penseel).
zài (be at)
zuò (introduces the means of transport) ([bc], p. 117). Vbd.: Tā zuò qìchē qu (Hij gaat met de auto).

Complement (postverbs)

Er zijn o.a. de volgende soorten complements:

Directional (geven richting aan);
Resultative (geven resultaat aan);
Degree (geven mate aan);
Frequency (geven aan hoe vaak iets voorkomt);
Duration (geven aan hoe lang iets duurt).

Directional complements

Directional complements geven de richting van de actie in relatie tot de spreker aan, en zijn niet door een particle van het werkwoord gescheiden ([bcho], p. v).

Directional endings zijn of simple of compound (samengesteld). Het 3e deel van een compound directional ending is qù of lái. qù en lái kunnen ook als simple directional complement gebruikt worden. De volgende groep kan met qù of lái een compound directional ending vormen ([tyc], p. 119):

shàng
xià
jìn
chū
qĭ
huí
guò
kāi

De volgende endings kunnen niet met qù of lái gecombineerd worden:

dăo
diào
lái
qù
zǒu (away)

Simple directional complements

lái geeft beweging naar de spreker aan, en qù van de spreker af. Vbd.: Nĭmen dōu jìnlái ba (Jullie komen allemaal binnen). Dit wordt gezegd door een spreker die binnen is.
Tā bù zài jiā, tā chūqu le (Hij is niet thuis, maar naar buiten gegaan). Opnieuw is de spreker in huis.

Als het object dat bij een werkwoord hoort een woord of bepaling is die een plaats aangeeft, dan moet het object tussen het werkwoord en het complement geplaatst worden ([ecr2], p. 90 en [tyc], p. 119). Vbd.: Xià wǔ wǒ dào túshūguăn qù (Vanmorgen ga ik naar de bibliotheek).

Als het object geen plaats aangeeft, mag het zowel tussen het werkwoord en het complement als na het complement staan. Vbd.: Wǒ yào dài qù yì xiē shuĭguǒ (Ik wil wat fruit halen).

Compound directional complements

Een compound directional complement geeft zowel een beweging aan (het 2e deel), als de richting van de beweging in relatie tot de spreker (het 3e deel, qù of lái).

zǒuchūlai betekent naar buiten lopen in de richting van de spreker, zǒuchūqu betekent naar buiten lopen, weg van de spreker ([imc], p. 61).

Werkwoorden als jìn (naar binnen gaan) en chū (naar buiten gaan) worden gecombineerd met werkwoorden van beweging ([tyc], p. 68). Voorbeelden:

Tā păo jìnlai le (Hij kwam naar binnen rennen)
Wǒmen păo chūlai le (We kwamen naar buiten rennen)

Werkwoorden met een compound directional ending worden vaak aan elkaar geschreven, en alleen het 1e van de 3 delen krijgt dan een toon ([tyc], p. 68).

Een object mag zowel tussen de 2 delen van de ending staan, of erna (tenzij het een object is dat een lokatie aanduidt, zie volgende alinea) ([tyc], p. 68): Wǒ ná chū yīfu lai (I take out clothes) en Wǒ ná chūlai yīfu zijn allebei goed.

Een place-word mag alleen tussen de delen van de ending staan: Tāmen păo chū huānyuán qu (Ze renden uit de tuin).

Als een actie al voltooid of gerealiseerd is, wordt het object meestal na lái/qù geplaatst ([scc], p. 110). Bv.: Gēge măihuílái le yī gè xīguà (Mijn oudere broer heeft een watermeloen gekocht)

Zie ook [scc], p. 110.

Resultative complements (consequential complements)

Zie deze pagina op Wikipedia.

Een resultative verb is een samengesteld transitief werkwoord ([bc], p. 217). Het bestaat uit een stam (action verb) met een complement dat het resultaat van het action verb weergeeft ([tyc], p. 117) ([bya], p. 204).

Het resultative complement kan een actief werkwoord of een statief werkwoord (stative verb) zijn. Het is zo nauw verbonden met het voorgaande werkwoord dat de werkwoord-complement constructie bijna als 1 woord beschouwd kan worden ([ecr2], p. 59).

In het Engels wordt het resultaat of de graad van een werkwoord meestal aangegeven door een bijwoord(svorm). In het Chinees wordt er meestal een bijvoeglijk naamwoord gebruikt dat m.b.v. de (dĕi) aan het werkwoord gekoppeld is (en er achteraan komt) ([imc], p. 36).

Potential resultative verbs (met 'bu' of 'de')

Resultative verbs hebben speciale vormen voor 'in staat zijn' of 'niet in staat zijn'. Er wordt 'dĕi' (得), resp. 'bù' (不) tussen de 2 delen geplaatst ([bc], p. 217).

In een potential resultative verb krijgen de 2 oorspronkelijke delen allebei een toon ([tyc], p. 58).

'Werkwoord + de + qĭ' betekent dat iemand de mogelijkheid of het geld heeft om iets te doen ([mmbc], p. 78).
'Werkwoord + bu + qĭ' betekent het omgekeerde.

De vragende vorm kan op de volgende 2 manieren gemaakt worden ([tyc], p. 58):

Tā zhăo de dào zhăo bu dào duìxiàng? (Kan hij een partner vinden?)
Tā zhăo de dào duìxiàng ma?

Herkenning van resultative complement

Hoe weet je of iets een resultative verb/complement is? Alleen door te leren welke uiteinden als complement kunnen fungeren ([tyc], p. 38).

chéng

Betekent into, as [icr1].

zài

De betekenis van zài als resultative complement is dat iets of iemand tot rust komt op een zekere plaats door de actie van het hoofdwerkwoord ([ecr2], p. 91). Vbd.: Shàngkè de shíhòu, tā zuò zài qiánbian (Toen de les begon ging hij vooraan zitten).

[tyc], p. 40 beschouwt zài niet als een resultative verb ending (in de zin dat iets "in existence" komt op een zekere plaats door het werkwoord). Als zài wordt beschouwd als adverbial phrase, vormt het in deze situaties een uitzondering op de regel. De volgende combinaties worden genoemd: fàngzài, xiĕ-, jì- (record), zhù- (live), shuì- (sleep), zuò- (sit) en zhàn- (stand).

dào

Verschillende mogelijkheden ([ecr2], p. 60):

iemand of iets heeft een bepaalde plaats bereikt. Vbd.: Wǒ zuótiān huídao le bĕijīng (Gisteren ben ik in Beijing teruggekeerd).
een actie is doorgegaan tot een bepaalde tijd. Vbd.: Wǒmen xuédao xiàwǔ sì diăn (We studeerden tot 4 uur 's middags).
een actie heeft zijn doel bereikt. Vbd.: Wǒ màidao nà bĕn xiăoshuō le (Ik heb die roman verkocht).

shàng

([ecr2], p. 60)

Lijsten

Lijsten van werkwoorden die als resultative complement kunnen dienen staan in [tyc], p. 118, en in [bc], p. 205.

Complements of degree or state (met 得)

Als een object en het complement of degree samen in een zin voorkomen, moet het werkwoord worden herhaald ([bya], p. 197).

Voorbeelden:

他洗衣服洗得很快 (Tā xĭ yīfú xĭ de hĕn kuài): Hij wast de kleding heel snel;
我看汉字看的很慢 (Wǒ kàn Hànzì kàn de hĕn màn): Ik lees heel langzaam Chinese karakters.

Complements of frequency

Dit is een combinatie van een getal en een verbal measure word ([ecr2], p. 108). cì geeft het aantal keren aan dat een actie plaatsvindt, bv.: Shàng xīngqī tā láiguò liăng cì (Vorige week kwam hij 2 keer).

Complements of duration

[ecr2], p. 157

Movable adverbs

Uitleg

Movable adverbs komen net als alle adverbs voor het werkwoord. Normale bijwoorden moeten echter onmiddellijk voor het werkwoord geplaatst worden, movable adverbs mogen ook voor het onderwerp staan ([bc], p. 118).

Lijst

huòzhĕ (perhaps, or) ([bc], p. 118)
kĕshi (nevertheless) ([bc], p. 153).
rúguǒ (if) [bc], p. 153).
suírán (although) ([bc], p. 153).
wèishénme
yīnwèi

Fixed adverbs

jiù (then) [bc], p. 153).

-->

Complement dat mogelijkheid uitdrukt (complement of possibility)

[scc], p. 49.